2025 йилда Ўзбекистонда кўчмас мулк учун солиқ имтиёзлари ва чегирмалар

Солиқ имтиёзлари - фуқароларга кўчмас мулкни харид қилиш, эгалик қилиш ёки сотишда камроқ солиқ тўлаш имконини берувчи давлат қўллаб-қувватлаш чораларидир. Ўзбекистонда 2025 йилда фуқароларнинг маълум тоифалари учун бир қатор имтиёзлар, шунингдек, уй-жойларни сотишда мол-мулк солиғи ва даромад солиғини ҳисоблаш бўйича махсус қоидалар амал қилишда давом этади.

Бу нима учун муҳим? Кўчмас мулк нархи ошиб бормоқда, у билан бирга мулкдорларнинг мажбуриятлари ҳам кўпаймоқда. Давлат, бир томондан, бюджетни тўлдиришга интилса, бошқа томондан, фуқароларнинг ижтимоий ҳимояга муҳтож қатламларини қўллаб-қувватлашга ҳаракат қилади. Шу сабабли, қонунчиликда пенсионерлар, кўп болали оилалар ва аҳолининг бошқа гуруҳлари учун имтиёзлар назарда тутилган.

Ҳар бир кўчмас мулк эгаси мол-мулк солиғини тўлаши шарт. Бироқ, фуқароларнинг айрим тоифалари учун бу тўловдан тўлиқ ёки қисман озод қилиш кўзда тутилган.

Пенсионерлар жисмоний шахсларнинг мол-мулк солиғини тўлашдан озод этилиш ҳуқуқига эга. Имтиёз битта кўчмас мулк объектига (турар жой ёки квартира) ва фақат 60 квадрат метр майдон доирасида берилади. Агар кўчмас мулк майдони 60 кв. метрдан ошса, солиқ фақат ортиқча квадрат метрларга ҳисобланади. Мисол: агар пенсионернинг квартираси 75 кв. метр бўлса, солиқ 15 кв. метрга ҳисобланади.

I ва II гуруҳ ногиронлари ҳам худди пенсионерлар каби бир хил шартлар асосида мол-мулк солиғини тўлашдан озод этилади:

• имтиёз битта кўчмас мулк объектига татбиқ этилади,
• ва у 60 кв. метр майдон доирасида амал қилади. Агар уй-жой майдони бу миқдордан ошса, ортиқча қисми учун солиқ тўланади. Бу қоида имконияти чекланган шахсларни қўллаб-қувватлаш ва уларнинг молиявий юкини камайтириш мақсадида жорий этилган.

Ўнта ва ундан ортиқ фарзанди бўлган оилалар мол-мулк солиғини тўлашдан тўлиқ озод қилинади. Бу имтиёз майдон билан чекланмайди, лекин фақат оилага рўйхатдан ўтказилган битта кўчмас мулк объектига нисбатан қўлланилади. Ушбу чора кўп болали оилаларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш ва уларнинг турмуш даражасини оширишни рағбатлантиришга қаратилган.

Бу тоифага қуйидагилар киради:

• Ўзбекистон Қаҳрамонлари,
• "Меҳнат шуҳрати" ордени соҳиблари,
• шунингдек, қонун ҳужжатларида давлат ва жамият олдида алоҳида хизматлари қайд этилган фуқароларнинг бошқа тоифалари.

Бу шахслар битта кўчмас мулк объекти учун майдони чекланмаган ҳолда мол-мулк солиғини тўлашдан тўлиқ озод қилинади. Бу озод этиш давлат томонидан миннатдорчилик ва қўллаб-қувватлаш шакли ҳисобланади.

Ушбу имтиёзлар ижтимоий ҳимояга муҳтож қатламлар учун молиявий юкни сезиларли даражада камайтириш имконини беради.

Жисмоний шахсларнинг мол-мулк солиғи кўчмас мулкнинг кадастр қийматидан келиб чиқиб ҳисобланади. Бироқ, 2025 йилда тўлов миқдорига таъсир этувчи бир неча муҳим қоидалар амал қилади.

Кўчмас мулкнинг кадастр қиймати, аввалги йиллардаги каби, 2018 йил маълумотлари асосида белгиланади. Бу қарор солиқ юкини барқарорлаштириш ва тўловлар миқдорининг кескин ошишига йўл қўймаслик мақсадида қабул қилинган.

2025 йилда солиқ ўсишига чеклов жорий этилди: мол-мулк солиғи суммаси 2024-йилги тўловдан 30% дан ортиқ бўлмаслиги керак. Бу шуни англатадики, ҳатто кадастр қиймати ўзгарганда ҳам солиқ аста-секин ошади.

Илгари қуёш панеллари ёки бошқа қайта тикланувчи энергия манбалари ўрнатилган уйлар маълум муддатга солиқдан тўлиқ озод этилар эди. 2025 йилдан бошлаб бу қоидалар ўзгартирилди:

• Тўлиқ озод қилиш бекор қилинди.
• Бунинг ўрнига, мулк эгалари БҲМнинг 2 бараваридан ошмайдиган миқдорда солиқ имтиёзига ёки ускунанинг қувватига қараб 3-10 йил муддатга имтиёзга эга бўлади.

Кўчмас мулк савдоси уй-жой бозорида тез-тез учрайдиган ҳолат. Бундай битимлардан олинадиган даромад солиғи қандай ҳисобланишини билиш муҳим.

Агар кўчмас мулк объекти 3 йил ва ундан ортиқ муддат давомида мулк ҳуқуқига эга бўлинган бўлса, уни сотишдан олинган даромадга солиқ солинмайди. Бу қоида уй-жойга узоқ муддатли эгаликни рағбатлантиради ва кўчмас мулкдан яшаш учун фойдаланувчилар учун солиқ юкини камайтиради, чайқовчилик мақсадида эмас.

Агар эгалик муддати 36 ойдан кам бўлса, солиқ қуйидаги ставкалар бўйича тўланади:

• Ўзбекистон фуқаролари учун 12 фоиз.
• Норезидентлар учун 20 фоиз.

Ҳисоблаш намунаси: Сиз 500 миллион сўмга квартира сотиб олдингиз ва уни 1 йилдан кейин 600 миллион сўмга сотдингиз. Даромад 100 миллион сўмни ташкил этди. Солиқ = 12% × 100 миллион = 12 миллион сўм.

Агар сиз яқин йилларда уй-жойни сотишни режалаштираётган бўлсангиз, солиқ тўламаслик учун 3 йил кутиш фойдали ёки йўқлигини олдиндан ҳисоблаб чиқинг.

• Моль-мулк солиғининг ўсиш чегараси сақланиб қолади - 2024 йилга нисбатан 1,3 баравардан ошмаслиги керак.
• Қайта тикланувчи энергия манбалари объектлари учун имтиёзлар қайта кўриб чиқилди.
• Имтиёзлар учун барча аризалар ЯИДХП (my.gov.uz) портали орқали электрон шаклда топширилади.

Имтиёз олиш учун (масалан, пенсионерларни солиқдан озод қилиш) қуйидагилар зарур:

1. 1my.gov.uz порталида рўйхатдан ўтиш.
2. 2Имтиёз тоифасини кўрсатган ҳолда электрон ариза топшириш.
3. 3Керакли ҳужжатларни (паспорт, пенсионерлик гувоҳномаси, маълумотномалар) илова қилиш.
4. 4Ариза маъқуллангани ҳақида хабарнома олиш.

Муҳим: электрон ариза топшириш мажбурий, қоғоз аризалар энди қабул қилинмайди.

Ҳа, агар эгалик муддати 3 йилдан кам бўлса. 36 ойдан кейин солиқ ундирилмайди.

Фуқаролар учун 12%, норезидентлар учун 20%.

Пенсионерлар, ногиронлар, кўп болали оилалар ва Ўзбекистон Қаҳрамонлари майдони 60 кв.м.гача бўлган битта объект учун солиқдан озод этилган.

Ҳа, ўтган йилга нисбатан 30 фоиздан ошмаслиги керак.

2025 йилда Ўзбекистоннинг кўчмас мулк соҳасидаги солиқ тизими давлат ва фуқаролар манфаатлари ўртасидаги мувозанатни таъминлашга қаратилган. Ижтимоий аҳамиятга эга тоифалар учун имтиёзлар ўз кучида қолади, солиқ ўсишининг чекловлари эса мулкдорларни кескин молиявий юкламалардан ҳимоя қилади. Агар сиз олди-сотди битимини режалаштираётган бўлсангиз, эгалик қилиш муддатини ҳисобга олинг: 3 йилдан ортиқ эгалик қилиш солиқдан бутунлай қутулиш имконини беради.

Долзарб маълумотлар ва қоидаларни билиш молиявий мажбуриятларингизни тўғри бошқаришга ва ортиқча харажатлардан қочишга ёрдам беради.