Ўзбекистонда уй-жой олди-сотди шартномаси: уни тўғри расмийлаштириш ва хатолардан қочиш йўллари

Олди-сотди шартномаси — бу уй ёки квартира мулк ҳуқуқининг сотувчидан харидорга ўтишида асосий ҳужжат ҳисобланади. У битимни қонуний кучга киритади ва харидор ҳуқуқларини кафолатлайди.

Сўнгги йилларда Ўзбекистонда бу шартномани тузиш тартиби жиддий янгиланди. Агар уй сотиб олиш ёки сотиш ниятида бўлсангиз, амал қилаётган қоидаларни билиб олиш муҳим.

Турар жой олди-сотди шартномалари Фуқаролик кодекси билан тартибга солинади. Асосий қоидалар қуйидагича:

• шартнома ёзма шаклда тузилиши шарт, акс ҳолда у ҳақиқий ҳисобланмайди (ФК 479-модда);
• уй, квартира ёки унинг бир қисмига оид битимлар нотариал тартибда тасдиқланиши ва давлат рўйхатидан ўтказилиши лозим (ФК 488-модда);
• ҳужжатда объектни аниқ белгилайдиган маълумотлар бўлиши керак, акс ҳолда битим тузилмаган деб ҳисобланади (ФК 484-модда);
• агар уйда яшаш ҳуқуқини сақлаб қоладиган шахслар бўлса, улар шартномада кўрсатилиши зарур (ФК 488-модда);
• агар сотилган уй шартнома талабларига мос келмаса, харидор камчиликларни бартараф этишни, баҳони пасайтиришни ёки битимни бекор қилишни талаб қилиш ҳуқуқига эга (ФК 434-модда).

Сотувчи ва харидор уй бўйича келишувга келганидан кейин нотариус ҳузурига биргаликда боради. Барча жараёнлар 2017 йил 27 февралдаги Вазирлар Маҳкамасининг 106-сон қарори асосида электрон шаклда амалга оширилади.

• паспорт ёки шахсни тасдиқловчи ҳужжат;
• кўчмас мулкнинг кадастр йиғмажилди ва мулк ҳуқуқини тасдиқловчи ҳужжат;
• хусусийлаштирилган уй бўлса — хусусийлаштиришда қатнашган шахсларнинг нотариал розилиги ва тегишли идорадан маълумотнома (Тошкентда — «Тошкент шаҳрида уй-жойга давлат ордерлари ва маълумотлар бериш маркази» ДУК);
• агар мулк никоҳ давомида орттирилган бўлса — эр ёки хотиннинг нотариал тасдиқланган розилиги;
• қурилиши тугалланмаган уй бўлса — хокимият қарори ва ерга бўлган ҳуқуқни рўйхатдан ўтказувчи гувоҳнома;
• агар мулк гаровда бўлса — гаровга олувчининг розилиги;
• васийликдаги шахс номидан шартнома тузилса — васийлик органининг розилиги;
• юридик шахслар учун — тегишли орган қарори (баённома, буйруқ ва ҳ.к.);
• давлат божи тўланганлиги ҳақидаги ҳужжат.

Битимни мурожаат қилинган кундаёқ нотариусда расмийлаштириш мумкин. Нотариус шартнома матнини тайёрлайди ва барча маълумотларни текширади.

Эндиликда коммунал хизматлар ёки солиқ бўйича қарздорлик ҳақида маълумотнома олиш шарт эмас — нотариус бу маълумотни «Нотариус» ахборот тизими орқали олади. Агар қарздорлик бўлса, уни электрон тўлов тизими орқали тўлаш мумкин. Тўлов ҳақидаги маълумот тизимда дарҳол акс этади ва битим жараёнини тўхтатмайди.

Қарздорлик ёки хатлаш мавжудлигини олдиндан билиш учун ЯИДХП (my.gov.uz) орқали электрон ариза юбориш мумкин.

Агар қарздорлик йўқ бўлса, аризага ноёб рақам берилади ва шу пайтдан бошлаб 24 соат ичида нотариал тасдиқни талаб қилиш мумкин. Нотариус қабулига 10 календарь кун ичида ёзилиш лозим, акс ҳолда аризани қайта тўлдириш керак бўлади.

Аризага рақам берилгандан сўнг сизга битимни расмийлаштириш мумкинлиги, давлат божи миқдори ва керакли ҳужжатлар ҳақида хабар берилади.

Нотариал тасдиқдан кейин маълумотлар «Нотариус» АТТ орқали тегишли туман (шаҳар) кадастр бўлимига автоматик юборилади.

Юбориладиган маълумотлар:

• кўчмас мулкнинг кадастр рақами;
• харидорнинг ПИНФЛ ва ИНН рақами;
• доимий прописка манзили;
• телефон ва электрон почта (мавжуд бўлса);
• нотариал ҳаракат санаси ва рақами.

Кадастр хизмати битимни бир ой ичида давлат рўйхатидан ўтказиши керак.

2025 йилда уй-жой олди-сотди жараёнлари Ўзбекистонда анча енгиллашди — рақамли тизимлар ишни тезлаштирмоқда. Энг муҳими — ҳужжатларни тайёрлаб, ЯИДХП орқали нотариусга ёзилиш ва барча маълумотларни имзолашдан олдин диққат билан текширишдир.

Шунда битим хавфсиз ва қонуний амалга оширилади.