Ўзбекистонда 2025 йилда квартирани ижарага бериш солиғи: қоидалар, ставкалар, мисоллар ва ортиқча тўловлардан қочиш йўллари

2025 йилда Ўзбекистонда кўчмас мулк ижарасидан олинган даромадларни солиққа тортишда жисмоний шахсларга ҳам, ташкилотларга ҳам тааллуқли муҳим ўзгаришлар содир бўлди. Ижара тўловининг янги минимал ставкалари, оширувчи коэффициентларнинг жорий этилиши, солиқларни ушлаб қолиш ва тўлаш тартибининг аниқланиши - буларнинг барчаси ижарага берувчилар ва ижарачиларда кўплаб саволларга сабаб бўлмоқда.

Ушбу мақоланинг мақсади - 2025 йил учун амалдаги меъёрларни батафсил таҳлил қилиш, амалий тавсиялар бериш, ҳисоб-китоблар бўйича мисоллар келтириш ва сиз хотиржам ижара фаолиятини юритишингиз ҳамда жарима ёки қўшимча тўловларга дуч келмаслигингиз учун муҳим жиҳатларга эътибор қаратишдир. Матн қонуний ва оқилона фаолият юритишни истаган квартира эгалари, бухгалтерлар, ижарага берувчилар ва тадбиркорларга мўлжалланган.

Ёритиб бериладиган асосий сўзлар: 2025-йилги ижара солиғи, Ўзбекистондаги минимал ижара ставкалари, жисмоний шахсларнинг ижара даромадидан олинадиган солиқ, ижара коэффициентлари, Ўзбекистонда мол-мулкни солиққа тортиш.

Ўзгаришларнинг асосий манбаи Ўзбекистон Республикасининг 2024 йил 24 декабрдаги ЎРҚ-1011-сонли Қонуни бўлиб, у орқали 2025 йил учун давлат бюджети тасдиқланган. Ушбу қонуннинг 8-иловасида жисмоний ва юридик шахслар учун ижара тўловининг энг кам ставкалари (турар жой ва нотурар жой бинолари, шунингдек автотранспорт воситалари учун) эҳтимолий оширувчи коэффициентларни ҳисобга олган ҳолда жадвал келтирилган.

Янги норма, шунингдек, маҳаллий кенгашларга (халқ депутатлари вилоят, шаҳар, туман кенгашларига) ҳудуд хусусиятларига (савдо кўчалари, сайёҳлик туманлари ва бошқалар) қараб энг кам ставкаларга 2 мартагача оширувчи коэффициентларни жорий этиш ҳуқуқини берди.

Шундай қилиб, бирор жойдаги энг кам ставка маҳаллий коэффициент билан оширилиши мумкин ва солиқ базаси энди юқорироқ миқдордан ҳисобланади.

Бундан ташқари, Тошкент шаҳар ҳокимининг 2025 йил 30 январдаги 54-14-0-Қ-сонли қарори ижара тўловининг ўсишини чеклайди: у ўтган йилда белгиланган энг кам ижара суммасининг 1,3 бараваридан ошмаслиги лозим.

Минимал ставкалар ва коэффициентлар қуйидаги мақсадларда жорий этилган:

• ижара ҳақини камайтириб кўрсатиш орқали даромадларни яширишнинг олдини олиш;
• солиқ солиш тизимини янада адолатли ва шаффоф қилиш;
• иқтисодиёти турлича бўлган шаҳарлар ва ҳудудларда бюджетларга тушадиган юкни тенглаштириш.

Қуйида турар ва нотурар жойлар учун тасдиқланган 1 м² учун ойлик ижара тўловининг асосий энг кам ставкалари келтирилган. Агар шартнома тўлови коэффициентларни ҳисобга олган ҳолда ушбу даражалардан паст бўлса, солиқ базаси минимал даражадан ҳисобланади.

Масалан, Тошкент шаҳрида нотурар жой биносининг минимал ставкаси 45 000 сўм/м² ни ташкил этади, аммо ×2 коэффициенти билан у фаол ҳудудларда 90 000 сўм/м² бўлиши мумкин.

Ҳудудлар бўйича коэффициентлар билан аниқ тўлиқ рўйхат солиқ қўмитаси томонидан эълон қилинган (қонуннинг 8-иловаси), шу жумладан туманлар учун истиснолар ҳам.

• Мулкни ижарага беришдан олинган даромадлар мулкий даромадларга киритилади ва 12% ставкада солиққа тортилади.
• Агар шартнома бўйича ижара ҳақи миқдори минимал даражадан (коэффициент билан) паст бўлса, солиқ минимал база асосида ҳисобланади.
• Агар ижара ҳақи энг кам миқдордан юқори бўлса, солиқ ҳақиқий суммадан ҳисобланади.
• ЖШДСни ҳисоблашда солиқ агенти (ижарага олувчи юридик шахс), агар у юридик шахс бўлса, солиқни тўлов пайтида ушлаб қолади.
• Агар шартнома жисмоний шахслар ўртасида тузилган бўлса (ижарага берувчи ва ижарага олувчи — иккаласи ҳам жисмоний шахслар), солиқни ижарага берувчи мустақил равишда, олдиндан декларация ёки хабарнома асосида тўлайди.
• Агар ижарага берувчи норезидент бўлса ва икки томонлама солиққа тортишнинг олдини олиш бўйича халқаро келишув амал қилмаса, унинг учун ставка 20% бўлиши мумкин.

• Кўчмас мулкни ижарага берувчи юридик шахсларнинг даромадига солиқ тизими бўйича фойда солиғи солинади.
• Шунингдек, юридик шахслар фаолиятда фойдаланиладиган кўчмас мулк объектлари учун одатда 1,5% ставкада мол-мулк солиғини тўлайдилар (имтиёзлар мавжуд бўлмаса).
• Юридик шахс жисмоний шахсга ижара тўловини амалга оширганда, у солиқ агенти сифатида ҳаракат қилади ва жисмоний шахс резидент бўлса, 12% ЖШДСни ушлаб қолади.

1. 1Хона майдонини коэффициентли минимал ставкага кўпайтириш орқали, агар шартнома суммаси бу миқдордан паст бўлса.
2. 2Агар шартнома суммаси юқори бўлса, солиқ базаси ҳақиқий суммадан олинади.
3. 3Жисмоний шахслар учун ЖШДС солиқ базаси (ижара ҳақи ёки минимал сумма)нинг 12 фоизига тенг бўлади.
4. 4Юридик шахслар учун база чегирмалар ва солиққа тортишнинг бошқа меъёрларини ҳисобга олган ҳолда даромадлар доирасида аниқланади.

• 1 мисол (жисмоний шахс, Тошкентдаги турар жой) Майдони: 50 м² Шартномавий ижара ҳақи: ойига 2 000 000 сўм Ижара ҳудудидаги энг кам ставка (коэффициент билан): 56 000 сўм/м² Минимал сумма = 50 × 56 000 = 2 800 000 сўм Шартнома тўлови (2 000 000) минимал суммадан (2 800 000) паст бўлганлиги сабабли, солиқ минимал миқдордан келиб чиққан ҳолда ҳисобланади: Солиқ базаси = 2 800 000 × 12% = 336 000 сўм

• 2 мисол (юридик шахс жисмоний шахсдан нотурар жой биносини ижарага олганда) Майдони: 100 м² Шартнома тўлови: 3 000 000 сўм (бутун объект учун) Нотурар жойнинг минимал ставкаси: 45 000 сўм/м² Минимал сумма = 100 × 45 000 = 4 500 000 сўм Агар шартнома тўлови паст бўлса - база = 4 500 000 ЖШДС = 4 500 000 × 12% = 540 000 сўм

• Ижарадан даромад оладиган жисмоний шахслар ҳар ойда даромад олинган ойдан кейинги ойнинг 15-санасигача солиқни тўлашлари шарт.
• Даромад дастлабки декларация орқали ёки солиқ органига хабар бериш йўли билан декларатсияланиши лозим.
• Агар ижарага беришни тўхтатсангиз, рўйхатдан ўтган жойингиздаги солиқ органини ёзма равишда хабардор қилишингиз керак.

• Юридик шахс жисмоний ижарага берувчига ижара ҳақини тўлаганида, у солиқ агенти сифатида ҳаракат қилади ва ЖШДСни (12%) ушлаб қолиб, бюджетга ўтказиши шарт.
• Ушлаб қолинган ЖШДС ижарага берувчининг даромадидан чегирилмайди - у бюджетга тегишли бўлади.
• Юридик шахс, шунингдек, ҳисоботида харажатлар ва даромадларни ҳисобга олиши, фойда солиғи ва мол-мулк солиғи нормаларига риоя қилиши шарт.

1. 1Коэффициентларни ҳисобга олмаслик Ҳатто шартнома ставкаси базавий минимумдан юқори бўлса ҳам, маҳаллий коэффициент минимал базани ошириши мумкин ва солиқ хизмати қўшимча солиқ ҳисоблаши мумкин.
2. 2Нотўғри солиқ ушлаб қолиш Агар юридик шахс жисмоний шахсга ижара тўловини тўлашда ЖШДСни ушлаб қолмаса, бу солиқ агенти мажбуриятларининг бузилиши ҳисобланади.
3. 3Ўз вақтида тўламаслик / декларация қилмаслик Декларация топшириш ёки тўлов муддатларини ўтказиб юбориш жарима ёки пеня тўлашга олиб келиши мумкин.
4. 4Текин фойдаланиш шартномалари Бундай шартномалар ҳам (агар яқин қариндошлар ўртасида тузилмаган бўлса) минимал ставкалар ва солиққа тортилади.
5. 5Норезидентлар Агар ижарага берувчи норезидент бўлса ва икки томонлама солиққа тортишни олдини олиш тўғрисида келишув бўлмаса, солиқ ставкаси юқорироқ (20%) бўлиши мумкин.
6. 6Максимал ставкадан ошиб кетиш Тошкентда чеклов мавжуд: ижара ҳақи ўтган йилги энг кам ижара суммасининг 1,3 бараваридан ошмаслиги керак.

• Ижара шартномаларини янги ставкалар ва коэффициентларни ҳисобга олган ҳолда қайта кўриб чиқинг, айниқса улар илгари тузилган бўлса.
• Кўчмас мулк жойлашган ҳудудни ҳисобга олинг - баъзи ҳудудларда юқорироқ коэффициентлар қўлланилиши мумкин.
• Бухгалтер билан ҳамкорлик қилинг - айниқса ижарачи юридик шахс бўлса, солиқни ушлаб қолиш ва ҳисоботни тўғри расмийлаштиришга эътибор қаратинг.
• Тўловларни ҳужжатлаштиринг - суммаларнинг тўғрилигини тасдиқлаш учун нақд пулсиз ҳисоб-китоблардан фойдаланинг.
• Маҳаллий кенгашлардаги ўзгаришларни кузатиб боринг - коэффициентлар ва ставкалар маҳаллий ҳокимият органлари қарорлари билан ўзгартирилиши мумкин.
• "Имтиёзлар" учун ижара ҳақини пасайтирманг - бу қўшимча солиқ тўловлари ва жарималарга сабаб бўлиши мумкин.

Ўзбекистонда 2025 йилда кўчмас мулкни ижарага беришдан олинадиган даромадларга солиқ солиш тизими янада қатъийлашди ва расмийлаштирилди. Минимал ставкалар ва рағбатлантирувчи коэффициентларнинг жорий этилиши ҳамда солиқ агентлари ролининг кучайтирилиши ижарага берувчилар ва ижарачиларга шартномаларни расмийлаштириш, ҳисобот топшириш ва солиқ тўлашда янада эътиборлироқ бўлишни талаб қилмоқда.

Шунга қарамай, агар шаффоф ва қонунга мувофиқ иш юритилса, афзалликлари сезиларли бўлади: хавф-хатарлар камаяди, текширувлар олдидаги ишонч ортади, даромадларни режалаштириш имконияти пайдо бўлади. Кўчмас мулкни ижарага берадиган ёки ижарага оладиган ҳар бир шахс 2025 йил бошида ўз шартномаларини қайта кўриб чиқиши ва янги меъёрларни ҳисобга олиши лозим.