Бурж Халифа: тарихи, қурилиши ва рекордлари

Бурж Халифа дунёдаги энг баланд бино бўлибгина қолмай, Дубайнинг интилишларини ифодаловчи рамз, XXI асрнинг муҳандислик мўъжизаси ва қурилиш имкониятлари ҳақидаги тасаввурларни ўзгартирган меъморчилик дурдонасидир. 828 метр баландликдаги минора Бирлашган Араб Амирликларининг ташриф қоғозига ва бутун дунё сайёҳлари, сармоядорлари ҳамда меъморлари учун ўзига тортувчи кучга айланди. Ушбу мақолада Бурж Халифанинг вужудга келиш тарихи, қурилиш босқичлари, ўрнатилган рекордлар ва тасаввурни лол қолдирувчи энг қизиқарли фактларни батафсил кўриб чиқамиз..

2000 йиллар бошида Дубай раҳбарияти амирликни туризм, бизнес ва инновациялар марказига айлантиришга интилди. Бунинг учун бутун дунё эътиборини тортадиган лойиҳа зарур эди. Сайёрадаги энг баланд осмонўпар бинони қуриш ғояси Emaar Properties компаниясида туғилди. Компания БАА учун янги даврнинг рамзига айланиши мумкин бўлган иншоотни барпо этишни таклиф қилди.

Дастлаб лойиҳа Burj Dubai ("Дубай минораси") деб номланган. Бироқ, 2010 йилда қурилиш якунлангач, минора БАА президенти Шайх Халифа ибн Зоид Ал Наҳаённинг шарафига ўзгартирилди. Унинг молиявий ёрдами туфайли лойиҳани ниҳоясига етказиш имкони туғилди. Шундай қилиб, Бурж Халифа вужудга келди.

Лойиҳани Skidmore, Owings & Merrill архитектура бюроси ишлаб чиққан бўлиб, бош архитектор вазифасини Эдриан Смит бажарган. Архитектура ғояси минтақада кенг тарқалган хименокаллис гулига асосланган. Бинонинг режаси унинг марказдан тарқалган гулбаргларига ўхшайди. Бундай шакл нафақат гўзал, балки кучли шамолларда осмонўпар бинонинг барқарорлигини ҳам таъминлайди.

Асосий муҳандислик вазифаси улкан юкларга бардош бера оладиган конструкцияни барпо этишдан иборат эди. Бунинг учун "бутилка шаклидаги устун" (buttressed core) тизими қўлланилди - бу уч нурли асосга эга инновацион конструкция бўлиб, у оғирликни бир текис тақсимлаш ва шамол кучига қарши туриш имконини беради.

Бурж Халифа қурилиши 2004 йилда бошланиб, деярли олти йил давом этди. Лойиҳада 100 дан ортиқ мамлакатдан ўн минглаб мутахассислар иштирок этишди.

• Пойдевор: миноранинг барқарорлигини таъминлаш учун 45 000 куб метр бетон ва 50 метрдан ортиқ чуқурликка етадиган 200 га яқин қозиқ ишлатилди.
• Материаллар: қурилишда 330 000 куб метр бетон, 39 000 тонна пўлат ва алюминий қўлланилди.
• Ҳарорат: бетон қуйиш фақат кечаси амалга оширилди ва иссиқ пайтда материал қизиб кетмаслиги учун муз билан совутилди.
• Муддати: асосий иншоотлар 2009 йилда қуриб битказилди ва тантанали очилиш маросими 2010 йил 4 январда ўтказилди.

Бугунги кунда осмонўпар бино бир вақтнинг ўзида бир нечта жаҳон рекордларини ўрнатган:

• дунёдаги энг баланд бино - 828 м;
• энг кўп қаватлар сони - 163 та турар-жой қавати ҳамда техник қаватлар;
• энг баланд кузатув майдони - 555 метр баландликда;
• энг тез лифтлар - тезлиги секундига 10 метргача;
• энг баланд масжид - 158-қаватда жойлашган;
• энг баланд ҳовуз - 76-қаватда қурилган.

Бурж Халифа нафақат рекордчи, балки келажакдаги ўта баланд бинолар лойиҳалари учун намунага айланди.

Минора бир вақтнинг ўзида бир нечта вазифани бажаради. Бу кўп функцияли мажмуа қуйидагиларни ўз ичига олади:

• ҳашаматли квартиралар ва резиденциялар;
• "premium" тоифасидаги офис хоналари;
• дизайнер Жоржо Армани билан ҳамкорликда яратилган Armani Hotel Dubai меҳмонхонаси;
• панорамали кўринишга эга ресторанлар ва дам олиш зоналари;
• At The Top ва Ат The Top SKY кузатув майдонлари.

Шундай қилиб, Бурж Халифа нафақат осмонўпар бино, балки бутун бошли вертикал шаҳардир.

Улкан ўлчамларига қарамай, бино экологик тоза ва ресурслардан оқилона фойдаланишни ҳисобга олган ҳолда қурилган.

• Совутиш тизими йилига тахминан 40 миллион литр конденсат ҳосил қилади. Бу сув яшил майдонларни суғориш учун ишлатилади.
• Энергия тежамкор ойналар ва фасадлар бинонинг қизишини камайтиради ва электр энергияси сарфини пасайтиради.
• Лифт тизими ҳаракатланиш учун энергия ва вақт сарфини камайтириш мақсадида оптималлаштирилган.

1. 1Миноранинг 24 348 та деразаси мавжуд ва уларни ювиш учун махсус гуруҳ тахминан уч ой ишлайди.
2. 2Лифтлар соатига 36 километр тезликда ҳаракатланади, бу метро ҳаракати тезлигига тенг.
3. 3Қурилишда бир вақтнинг ўзида 12 000 дан ортиқ ишчи иштирок этган.
4. 4Бурж Халифанинг ташқи ёритиш тизими минглаб LED элементларидан иборат бўлиб, шоу ва байрамлар пайтида қўлланилади.
5. 5Ҳар куни бинога тахминан 946 000 литр сув етказиб берилади.
6. 6Миноранинг очилиш маросимида тарихдаги энг улкан мушакбозликлардан бири намойиш этилди.

Осмонўпар бинонинг қурилиши Дубайнинг ривожланиш стратегиясининг муҳим қисмига айланди. Бурж Халифа:

• ҳар йили миллионлаб сайёҳларни жалб этади;
• Downtown Дубаи ҳудудида кўчмас мулк бозорининг ўсишига туртки беради;
• нуфузли меҳмонхоналар, ресторанлар ва жаҳон компаниялари офислари учун майдонга айланди;
• шаҳарнинг Яқин Шарқдаги инновациялар ва инвестициялар маркази сифатидаги мавқейини мустаҳкамлади.

Минора қурилиши ва ундан фойдаланишнинг иқтисодий самараси харажатлардан сезиларли даражада ошиб кетди, бу эса уни муваффақиятли инвестиция лойиҳасига айлантирди.

Бурж Халифа меъморчилик ва муҳандислик ривожланишининг муҳим босқичидир. Унинг қурилиши шуни кўрсатдики, дадил ғоялар ва энг замонавий технологияларни бирлаштириш орқали имконият чегараларини кенгайтириш мумкин. Минора пайдо бўлганидан сўнг дунёнинг турли мамлакатларида янги "осмонўпар бинолар мусобақаси" бошланди ва Дубай ўзининг келажак шаҳри мақомини мустаҳкамлади.

Бурж Халифа нафақат дунёнинг энг баланд биноси, балки Дубайнинг ҳақиқий рамзи, унинг интилишлари ва етакчиликка бўлган иштиёқидир. Миноранинг қурилиш тарихи - бу техник ва табиий қийинчиликларни енгиб ўтиш жараёни бўлиб, унинг рекордлари ва фактлари ҳамон ҳайратга солади.