Ўзбекистонда квартира сотишда солиқ имтиёзи: батафсил таҳлил ва ҳисоб-китоб мисоллари

Ўзбекистонда квартира сотишда сотувчи жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғига дуч келиши мумкин. Бироқ, ҳар доим ҳам бу солиқни тўлаш шарт эмас - айрим ҳолларда солиқ имтиёзи ёки солиқдан тўлиқ озод қилиш амал қилади.

2025 йилда янгиланган Солиқ кодекси кўчмас мулк билан боғлиқ битимлар учун ягона қоидаларни белгилади, харажатларни тасдиқлаш тартибини аниқлаштирди ва декларацияларни my.gov.uz ҳамда soliq.uz порталлари орқали электрон тарзда топширишни жорий этди.

Солиқ қачон ундирилиши, тўланадиган суммани қандай ҳисоблаш ва ортиқча тўламаслик учун имтиёздан қандай фойдаланиш кераклигини батафсил кўриб чиқамиз.

• Жисмоний шахслар учун кўчмас мулкни сотишда жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғининг ягона ставкаси 12% даражасида сақланиб қолди.
• Аниқлик киритилди: агар квартира олди-сотди, қурилиш ёки хусусийлаштириш шартномаси асосида сотиб олинган бўлса, солиқ фақат сотиш ва харид нархи ўртасидаги фарқдан ундирилади.
• Солиқ чегирмасини soliq.uz даги шахсий кабинет орқали электрон тарзда рўйхатдан ўтказиш имконияти жорий этилди.
• Солиқдан тўлиқ озод қилиш ҳуқуқини берувчи эгалик муддати - 3 йил.
• Агар мулк яқин қариндошлардан (ота-она, эр-хотин, фарзандлар, ака-ука, опа-сингиллар) ҳадъя сифатида олинган бўлса, чегирма ҳадъя шартномаси тузилган санадан эмас, балки мулк рўйхатдан ўтказилган пайтдан бошлаб қўлланилади.
• Квартирадаги улушларни сотишда ҳар бир шерик мулкдор солиқни алоҳида ҳисоблайди.

Кўчмас мулк сотишдан олинган даромад солиғи қуйидаги икки шарт бажарилганда тўланади:

1. 1Сиз жисмоний шахс мақомига эгасиз, юридик шахс эмас.
2. 2Сиз квартирани сотиб олган нархингиздан қимматроққа сотяпсиз ва унга уч йилдан кам муддат давомида эгалик қилгансиз.

Агар квартира 3 йилдан ортиқ вақт мобайнида сизга тегишли бўлса, солиқ ундирилмайди.

• Квартиралар ва турар-жойлар;
• Хоналар, квартиралардаги улушлар;
• Ер участкалари;
• Нотурар жойлар (агар жисмоний шахс номига расмийлаштирилган бўлса).

Солиқ чегирмаси - бу квартира сотилганда солиқ солинадиган даромадни камайтирадиган суммадир.

Чегирма икки хил кўринишда қўлланилади:

1. 1Харид харажатлари бўйича - агар квартирани қанчага сотиб олганингизни тасдиқлай олсангиз.
2. 2Белгиланган чегирма - агар ҳужжатлар бўлмаса: энг кам ойлик иш ҳақининг 120 баравари миқдоридаги стандарт сумма қўлланилади.

• Солиқ=(Сотиш нархи−Сотиб олиш нархи)×12%

ёки

• Солиқ=(Сотиш нархи−Чегирма)×12%

бу ерда

• "Сотиб олиш нархи" - олди-сотди шартномасида кўрсатилган ҳақиқий харажатлар;
• "Чегирма" - 120 × ЭКИҲ (2025 йил учун ЭКИҲ ≈ 980 000 сўм → 117 600 000 сўм).

• 2023 йилда 700 млн сўмга харид қилинган
• 2025 йилда 1 млрд сўмга сотилган
• Эгалик муддати 3 йилдан кам

Фарқ: 300 млн сўм Солиқ: 300 000 000 × 12% = 36 000 000 сўм

• 1 млрд сўмга сотилган
• Чегирма = 117 600 000 сўм Солиқ: (1 000 000 000 - 117 600 000) × 12% = 106 512 000 сўм

• 2021 йилда сотиб олинган
• 2025 йилда сотилган Солиқ = 0 (тўлиқ озод этилади).

Ҳақиқий харажатлар бўйича чегирма олиш учун қуйидагиларни тўпланг:

1. 1Олди-сотди (ёки улушли қурилиш / хусусийлаштириш) шартномаси.
2. 2Тўлов ҳужжатлари — квитанциялар, банк ўтказмалари, қабул қилиш-топшириш далолатномалари.
3. 3Мулк ҳуқуқи рўйхатга олинган сана кўрсатилган кадастр кўчирмаси.
4. 4Ипотека бўлса, банкдан тўлиқ тўлов амалга оширилганлигини тасдиқловчи маълумотнома.
5. 5Таъмирлаш харажатлари квитанциялари (агар улар базага киритилган бўлса).

Агар квартира чет эл валютасида сотиб олинган бўлса, харажатлар сотиб олиш санасидаги Марказий банк курси бўйича сўмга қайта ҳисобланади.

1. 1OneID орқали тизимга киринг.
2. 2"Жисмоний шахслар декларатсиялари" бўлимига ўтинг.
3. 3Шаклни тўлдиринг: квартира манзили, сотиш санаси, битим нархи.
4. 4Тасдиқловчи ҳужжатларни (шартнома, кўчирма, квитанциялар) бириктиринг.
5. 5Тизим автоматик равишда солиқни ҳисоблаб, тўлов ҳисоб-китобини шакллантиради.

• Декларацияни топшириш — 2026 йил 1 апрелгача (2025 йил учун).
• Солиқни тўлаш — 2026 йил 1 июлгача.

Тўловни Узум Банк, Cлиcк, Пайме орқали онлайн ёки ДХИ кассасида амалга ошириш мумкин.

• Барча шартномалар ва квитанцияларни сақланг. Ҳатто таъмирлаш ёки расмийлаштириш учун кичик тўловлар ҳам харажатлар миқдорини кўпайтиради ва солиқни камайтиради.

• эгалик муддати 3 йилга етишини кутинг. Агар вақт имкон берса, уч йиллик муддатдан кейин сотиш фойдали - солиқ = 0.

• Янги уй-жой сотиб олиш билан бир вақтда ягона турар жой сифатида сотинг - имтиёзни қўллаш мумкин.

• Биргаликдаги мулкдан фойдаланинг. Агар квартира улушларга бўлинган бўлса, солиқ мулкдорлар ўртасида тақсимланади, бу эса ҳар бирининг юкини енгиллаштиради.

• Бозор нархини текширинг. Агар ҳужжатларда ҳақиқий тўланган нархдан юқори нархда сотилса, солиқ идораси адолатли қиймат бўйича ЖШДС қўшимча ҳисоблаши мумкин.

1. 1Харид ҳужжатларини сақламаслик. Уларсиз солиқни оширадиган қатъий чегирмани қўллашга тўғри келади.
2. 2Шартномадаги нархни пасайтириш. Хавфли: текширув пайтида битим сохта деб топилиши ва солиқ қўшимча ҳисобланиши мумкин.
3. 3Шерикларни хабардор қилмасдан улушни сотиш. Бу битимнинг ҳақиқий эмас деб топилишига олиб келиши мумкин.
4. 4Эгалик қилиш муддатини нотўғри ҳисоблаш. У шартнома тузилган санадан эмас, балки ҳуқуқ кадастрда рўйхатдан ўтказилган санадан бошланади.
5. 5Декларация топширмаслик. Жарима - солиқ суммасининг 20% гача + кечиктирилган ҳар бир кун учун пеня.

• 4 йил олдин сотиб олинган квартирани сотган бўлсам, солиқ тўлашим керакми? Йўқ, агар мулк рўйхатга олинган санадан 3 йилдан ортиқ вақт ўтган бўлса - солиқ = 0.

• Сотиб олганимдан арзонроққа сотган бўлсам-чи? Даромад бўлмагани учун солиқ олинмайди.

• Нақд пул билан тўлаган бўлсангиз, харид нархини қандай тасдиқлаш мумкин? Сотувчи билан тузилган шартнома ва тилхат ёки суммаси кўрсатилган қабул қилиш-топшириш далолатномаси бўлиши шарт.

• Таъмирлаш харажатларини ҳисобга олиш мумкинми? Ҳа, агар капитал таъмирлаш бўлса ва чек ёки далолатномалар билан тасдиқланган бўлса.

• Мен пенсионерман. Солиқ тўлашим керакми? Пенсионерлар имтиёзга эга - Давлат солиқ инспекциясига мурожаат қилганда солиқдан тўлиқ ёки қисман озод этилиши мумкин.

• Декларацияни ўз вақтида топшира олмаган бўлсам, нима қилишим керак? Иложи борича тезроқ топширинг ва жаримага тортилмаслик учун солиқ ҳамда кечиктирилганлиги учун пеняни тўланг.

• Агар квартира болага совға қилинган бўлса, солиқ тўлаш керакми? Йўқ, яқин қариндошлар ўртасидаги ҳадъя солиққа тортилмайди.

Квартира сотишда чегирма шунчаки расмиятчилик эмас, балки пул тежаш усулидир. 2025 йилда қоидалар янада шаффофлашди, аммо маълумотларнинг аниқлиги учун жавобгарлик ҳам ошди. Энг муҳими, ҳақиқий харажатларни тасдиқлаш, декларацияни ўз вақтида топшириш ва барча ҳужжатларни сақлаб қолишдир.

Чегирмаларни тушуниш битимларни оқилона режалаштириш имконини беради: баъзида шошқалоқлик туфайли ўнлаб миллион сўм тўлагандан кўра, бир неча ой кутган маъқул.

Солиқлар масаласини ҳал қилдингиз ва квартирангизни тезда сотмоқчимисиз? Ундай бўлса, my.salomuy.uz сайтига эълон жойлаштиринг.