Ўзбекистонда биноларни қуришда шамол йўналишлари ҳисобга олинади: янги стандарт қабул қилинади

Ўзбекистонда қурилиш соҳасида муҳим ўзгаришлар бошланмоқда — биноларни лойиҳалаштиришда шамол йўналишлари (шамол гуллари), шамол тезлиги ва ҳаво айланишига таъсир кўрсатувчи омилларни инобатга олиш мажбурий бўлади. Бу Президентнинг 18 ноябрдаги қарори билан тасдиқланган экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бўйича янги чора-тадбирлар дастурида белгиланди.

Бу қарор катта аҳамиятга эга: бугунги кунда кўплаб қурилиш лойиҳалари шамол йўналиши ва ҳаво айланиши каби муҳим жиҳатларни ҳисобга олмаган ҳолда амалга оширилмоқда. Натижада шаҳарларда ҳаво ҳаракати чекланиб, ифлосланиш даражаси ортаётгани кузатилмоқда.

Янги норматив ҳужжат 2026 йил апрелигача тайёрланиши шарт бўлиб, у қуйидаги талабларни ўз ичига олади:

Шамол гуллари таҳлили асосида:

• биноларнинг қай тарзда жойлашиши,
• қайси томонга қаратилиши,
• баландликлар орасида ҳаво ўтказиш коридорлари сақланиши аниқ белгилаб берилади.

Лойиҳалаш жараёнида:

• шамол тезлиги,
• ҳаво алмашинуви,
• микроиқлим таъсири кўриб чиқилади.

Қурилиш ишларини бошлашдан олдин қуйидаги идораларнинг хулосаси талаб қилинади:

• Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги вазирлиги,
• Экология қўмитаси,
• Кадастр агентлиги,
• Техник тартибга солиш агентлиги,
• Иқтисодиёт ва молия вазирлиги.

Бу орқали назорат кучайтирилиб, ҳар бир лойиҳанинг экологик хавфсизлиги таъминланади.

Иқлимшунос Эркин Абдулаҳатов 2024 йилдаги чиқиши давомида Тошкентнинг махсус географик жойлашуви ифлосланишни кучайтирётганини таъкидлаган. Унинг айтишича:

• Тоғ томонидан шамол тезлиги 4 м/с атрофида,
• Чирчиқ томондан — 3 м/с,
• Қибрайда — 2,5 м/с гача пасаяди.

Шамол шаҳар деворларига урилиб, Чилонзор, Сергели, Учтепа туманларига етиб келганда деярли тўхтайди. Натижада шарқий ва шимоли-шарқдаги саноат ҳудудларидан келаётган чанг ва чиқиндилар шаҳар ичида тўпланиб қолади.

Абдулаҳатовга кўра, ҳали ҳам Тошкентда 70–80-йиллардаги шамол гуллари схемаси қўлланиб келинади, бироқ бу маълумотлар аллақачон эскирган.

Мутахассислар фикрига кўра, янги биноларнинг тартибсиз қурилиши:

• шаҳар дохилида “шамол тўсиқлари”ни яратади,
• ҳаво айланишини чеклайди,
• ифлосланишни оширади,
• микроиқлимни ёмонлаштиради.

Архитектор Александр Куранов бу муаммонинг асосий сабабларини қуйидагича изоҳлайди:

• Қурилиш компаниялари шамол гуллари ва ҳаво айланиши каби нозик жиҳатларни эътиборга олмайди.
• Шаҳар ҳокимлигида назорат механизми етарли эмас.
• Лойиҳачиликда камчилик бўлса, жавобгарлик фақат лойиҳа ташкилоти зиммасига тушади.
• Уйлар сотилгандан кейин застройщиклар масъулиятдан четга чиқади.

Янги стандартлар айнан шу камчиликларни бартараф этишга қаратилган.

Шамол йўналишлари ва ҳаво айланишини ҳисобга олиш:

• экологик ҳолатни яхшилайди,
• шаҳарларда ҳаво ҳаракатини тиклайди,
• чанг ва чиқиндиларнинг тўпланишини камайтиради,
• одамлар саломатлигига ижобий таъсир кўрсатади,
• замонавий, барқарор ва соғлом шаҳарсозлик муҳитини яратади.

2026 йилгача янги стандарт қабул қилиниши ва унинг мажбурий жорий этилиши Ўзбекистонда қурилиш сифати ва экологияни яхшилашда муҳим қадам бўлади.