Ҳовли уй қуришдаги хатолар: қандай сабаблар билан уйнинг нархи 30–40% ошиб кетиши мумкин?

Ҳовли уй қуриш — катта сармоя, узоқ йилларга мўлжалланган қарор. Лекин амалиёт шуни кўрсатадики, кўпчиликда уй қуриш нархи дастлабки режадан 30–40% га юқори чиқади. Бу ортиқча харажатлар, асосан, қурилишнинг дастлабки босқичларида йўл қўйилган хатолар билан боғлиқ: участкани нотўғри танлаш, лойиҳасиз қурилиш, сметасиз иш бошлаш ва назоратнинг етишмаслиги.

Ушбу мақолада қурилишни қимматлаштирадиган асосий хатолар, уларнинг сабаблари ва олдини олиш йўллари ҳақида батафсил маълумот берилади.

Ҳовли қурилишининг нархи, аввало, ер танлаш босқичида шаклланади. Нотўғри танланган ер участкасини “арзон деб” олиш кейинчалик 10–20% ортиқ харажатга олиб келиши мумкин.

Грунт мустаҳкамлиги номаълум бўлса:

• фундаментни кучайтиришга тўғри келади;
• бетон ва арматура сарфи ошади;
• уақыт ўтиб, чўкма ва ёриқлар пайдо бўлиши мумкин.

Электр, сув, канализация ёки газга уланмаган участкага эгалик қилишда барча сарфлар эгаси зиммасига тушади.

Қуёш нури нотўғри тушадиган ёки шамолдан ҳимояланмаган участкалар:

• ёзда ҳаддан ташқари қизиб кетади;
• қишда иситиш харажатини кўпайтириб юбориши мумкин.

Кўпчилик уйни “мақомга қараб” қуришни афзал кўради. Аммо лойиҳасиз қурилиш деярли ҳамиша режадан қиммат тушади.

• деворлар жойи ўзгаради;
• материаллар нотўғри миқдорда олинади;
• усталар ҳар хил йўл билан ишлайди;
• хатоларни қайта тузатишга тўғри келади.

Ортиқча харажат: 15–20%.

Қиммат тузатишлар, асосан, қуйидаги ҳолларда юзага келади:

• санузелни бошқа жойга кўчириш;
• иситиш қувурларини қайта ўтказиш;
• электр линияларини қайта монтаж қилиш.

Инженерликдаги ҳар бир кечикиб қилинган ўзгариш бир неча баравар қимматга тушади.

Ўзбекистонда кўп уйлар “кенгроқ бўлсин” деган тамойил билан қурилади. Аммо ортиқча метраж:

• фундаментни катталаштиради;
• деворлар, шифт ва том материалларини кўпайтирди;
• иситиш ва электр сарфини оширади;
• ички таъмирлаш нархини кескин кўпайтириб юборади.

Ҳар бир ортиқча 1 м² уйнинг умумий қийматини 200–400 долларгача оширади.

Фундамент — уйнинг энг муҳим қисми. Ундаги хато кейинчалик миллионлаб сўмлик қайта таъмирлашга олиб келиши мумкин.

Бу орқали тежамкорликка эришиш мумкин эмас. Натижада:

• ёриқлар пайдо бўлади;
• уй қисман чўкади;
• деворлар геометрияси бузилади.

Сув чиқиши, намлик ва занг бўлади. Бу эса:

• уйнинг узоқ муддатли хизматини қисқартиради;
• ички таъмирлашни қайта қилишга мажбур қилади.

Технадзорсиз қурилишда кўп ҳолатда қуйидаги муаммолар юзага келади:

• бетон нормаларига риоя қилинмайди;
• арматура кам қўйилади;
• яширин ишлар сифатсиз бажарилади;
• материаллар самарасиз сарфланади.

Тузатиш харажатлари ҳар доим бошидан тўғри қилишдан қимматроқ тушади.

Смета бўлмаса:

• материаллар импульсив сотиб олинади;
• арзон деб танланган материал кейинчалик қимматга тушади;
• усталар ўзбошимчалик билан ишлайди.

Ўзбекистонда ёз мавсумида цемент, арматура ва ғишт нархи 20–30% га кўтарилиши мумкин.

Қурилиш жараёнида қуйидаги ўзгаришлар энг қиммат ҳисобланади:

• деворлар жойини ўзгартириш;
• санузелни бошқа жойга кўчириш;
• электр ва иситиш тизимларини қайта монтаж қилиш.

Ҳар бир кеч ва кечиктирилган қарор умумий сметани оширади.

Инженерлик тизимлари тўғри режалаштирилмаса, уйни сақлаш ва иситиш жуда қимматга тушади.

• иситиш қуввати нотўғри танланган;
• радиаторлар жойи тўғри эмас;
• вентиляция етарли эмас;
• девор ва том етарлича иситилмаган;
• электр тизими хавфсизлиги таъминланмаган.

Қишда электр сарфи 1,5–2 баробаргача ортиб кетиши мумкин.

Логистика ва ташкилотчиликдаги камчиликлар:

• материаллар кеч етиб келади;
• усталар туриб қолади;
• иш графигига амал қилинмайди;
• кечикишлар ҳар бири қўшимча харажат олиб келади.

Кўпчилик фақат қурилиш нархини ўйлайди, аммо эксплуатация харажатларини эътиборга олмайди:

• иситиш;
• электр энергияси;
• септик, насос ва фильтрлар харажатлари;
• фасад ва том таъмири.

Нотўғри лойиҳалаштирилган уй “ишлатишда қиммат уй”га айланади.

• Геология ўтказиш.
• Тўлиқ архитектурава конструкция лойиҳаси тайёрлаш.
• Батафсил смета тузиш.
• Подрядчи билан расмий шартнома тузиш.
• Технадзор тайинлаш.
• Материалларни солиштириб, тўғри бозордан харид қилиш.
• Қурилиш бошлангач, ўзгаришларни минималлаштириш.
• Инженерлик бўйича барча қарорларни олдиндан қабул қилиш.
• Мумкин бўлса, қурилишни паст мавсумда бошлаш.

Ҳовли уй қурилишининг қимматлашиш сабаблари, кўп ҳолларда, материалларнинг нархи эмас, балки нотуғри қарорлар ва режалаштиришдаги хатолар ҳисобланади. Участкани тўғри танлаш, лойиҳа билан ишлаш, смета ва назоратга эътибор бериш — уйнинг умумий қийматини 30–40% га тежашга ёрдам беради.

Бу тавсиялар орқали уй қуриш жараёни самарали, аниқ ва хавфсиз бўлади.